«Οχι σε πόλεμο και στρατούς»

Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΣΩΤΗΡΧΟΥ

Για τις αθέατες όψεις και κατακτήσεις του αντιπολεμικού κινήματος μας μίλησαν ο Πέταρ Μιλίσεβιτς από τη Σερβία, πρόεδρος του Βαλκανικού Τμήματος του Ευρωπαϊκού Γραφείου για την Αντίρρηση Συνείδησης και ο Μάικλ Καλμάνοβιτς από τη Βρετανία, εκπρόσωπος της διεθνούς οργάνωσης «Payday».

Προσκεκλημένοι του ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας και του Συνδέσμου Αντιρρησιών Συνείδησης για να συμμετάσχουν σε εκδήλωση εν όψει της σημερινής παγκόσμιας ημέρας για τους αντιρρησίες συνείδησης μας ενημέρωσαν για όσους έμπρακτα αντιστέκονται στον πόλεμο τόσο στα Βαλκάνια όσο και στον κόσμο αφήνοντάς μας με μια αίσθηση αισιοδοξίας. Γιατί;

* Αλήθεια, θα μπορούσε κανείς να φανταστεί μία ελπιδοφόρα «κληρονομιά του πολέμου»; Κι όμως έτσι χαρακτηρίζει ο Σέρβος Πέταρ Μιλίσεβιτς, το γεγονός ότι το 65% των Σέρβων που καλούνται να υπηρετήσουν, επιλέγουν εναλλακτική πολιτική θητεία σε κοινωφελή ιδρύματα.

Κατάφεραν μάλιστα να κατοχυρώσουν το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης καλλιεργώντας την κουλτούρα της ειρήνης και της μη βίας ως προϋποθέσεις για μια ασφαλή κοινωνία μόλις πριν τρία χρόνια και ενώ το κράτος τους βρισκόταν σε συνθήκες εκτάκτου ανάγκης.

Αυτή τη στιγμή περίπου 30.000 αντιρρησίες υπηρετούν την εννιάμηνη θητεία τους απασχολούμενοι σε περισσότερα από 1.500 νοσοκομεία, κοινωνικά κέντρα και αλλού, ενώ περίπου 2.500 είναι οι ολικοί αρνητές στράτευσης που αρνούνται να υπηρετήσουν οποιαδήποτε θητεία.

«Είναι μια ξεκάθαρη δήλωση των νέων της Σερβίας ότι δεν επιθυμούν να λάβουν μέρος ποτέ σε πόλεμο», λέει.

Μία ακόμη παράμετρος για το γεγονός ότι δεν γενικεύτηκε ο πόλεμος στην πρώην Γιουγκοσλαβία είναι το γεγονός ότι μόνο στη Σερβία, σύμφωνα με εκτιμήσεις, περισσότεροι από 150.000 στρατεύσιμοι άντρες εγκατέλειψαν τη χώρα για να γλιτώσουν τη στράτευση στη διάρκεια των εχθροπραξιών που διήρκεσαν δέκα χρόνια. Περίπου 14.000 κινδυνεύουν άμεσα με διώξεις ως συνέπεια αυτής της επιλογής, ενώ κρυφός παραμένει ο «μη ευκαταφρόνητος αριθμός όσων το έσκασαν από το μέτωπο».

Οσο για την τάση στα Βαλκάνια; Μειώνεται ο αριθμός των ανθρώπων που υπηρετούν στο στρατό ενώ σιγά σιγά βαίνουν προς την κατάργηση της υποχρεωτικής στράτευσης.

Σαφώς διαφορετικά είναι τα πράγματα στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο όπου ο στρατός είναι εθελοντικός. «Αυτές είναι και οι κύριες στρατιωτικές δυνάμεις στο Ιράκ που ευθύνονται για το θάνατο ενός εκατομμυρίου πολιτών», μας λέει ο Βρετανός Μάικ Καλμάνοβιτς: «Και όμως σε αυτές τις δύο χώρες υπάρχει ένα τεράστιο και μαζικότατο αντιπολεμικό κίνημα καθώς περισσότεροι από δύο εκατομμύρια άνθρωποι κατέβηκαν στους δρόμους για να διαδηλώσουν κατά του πολέμου πριν καν ξεκινήσει, κάτι που δεν έχει ιστορικό προηγούμενο».

Στις κινητοποιήσεις στις ΗΠΑ σημαντικό ρόλο παίζουν οι παλιοί βετεράνοι του Βιετνάμ -όπως ο Ρον Κόβιτς που τον γνωρίσαμε μέσα από την ταινία «Γεννημένος την 4η Ιουλίου»- αλλά και αυτοί που σήμερα τολμούν να αμφισβητήσουν τις εντολές. Ο Εϊχρεν Γουατάδα ήταν ο πρώτος αξιωματικός που αρνήθηκε να πάει στο Ιράκ διακηρύσσοντας παρά τις απειλούμενες διώξεις πως: «Αρνούμαι να συμμετάσχω σε έναν παράνομο και ανήθικο πόλεμο».

Ο Καλμάνοβιτς μας αποκαλύπτει ακόμη τις αθέατες πλευρές της αντίστασης, καθώς «πίσω από τα πρόσωπα που βγαίνουν δημόσια υπάρχει ένας τεράστιος αριθμός που αρνείται να υπηρετήσει»: μπορεί να μην έχει επισήμως ανακοινωθεί, αλλά στη Βρετανία έχουν τριπλασιαστεί οι αδικαιολογήτως απόντες από το μέτωπο, ενώ αντίστοιχα στοιχεία για τις ΗΠΑ δεν είναι γνωστά.

Αυτό που είναι όμως γνωστό είναι ότι οι μειονοτικοί στρατευμένοι (Αφροαμερικανοί, Λατινοαμερικανοί) πρωτοστατούν κατά αυτού του πολέμου: περισσότεροι από 1.600 στρατιώτες υπέγραψαν κείμενο που κατέθεσαν στη Γερουσία απαιτώντας την απόσυρση των στρατευμάτων από το Ιράκ έπειτα από πρωτοβουλία ενός μαύρου στρατιώτη. «Ακόμη και οι εθελοντές έχουν το δικαίωμα να αλλάξουν γνώμη, να αρνηθούν να υπηρετήσουν εκτός της πατρίδας τους σε αδικαιολόγητους πολέμους ή να λάβουν μέρος σε γενοκτονίες».

Αν και η ενημέρωση είναι ακόμη ένα από τα θύματα του πολέμου, η διαρροή στον Τύπο βρετανικού νόμου που τελικά πέρασε και προβλέπει ισόβια για όσους εγκαταλείπουν το μέτωπο, ο Καλμάνοβιτς θεωρεί ότι δυσχεραίνει την εφαρμογή του από τα στρατοδικεία. Μία απάνθρωπη συνιστώσα των βρετανικών στρατευμάτων είναι ότι χρησιμοποιούν παιδιά-στρατιώτες με αποτέλεσμα να έχουν σκοτωθεί ακόμη και 17χρονα παιδιά-στρατιώτες.

Οι γυναίκες

Μία σημαντική, αλλά αποσιωπημένη συνιστώσα του αντιπολεμικού κινήματος είναι η ιστορία των γυναικών: είναι οι μητέρες, σύζυγοι και κόρες που σε μεγάλο βαθμό σήκωσαν το βάρος της εκστρατείας για τη γνωστοποίηση των περιπτώσεων και την απελευθέρωση των δικών τους επειδή αρνήθηκαν να υπηρετήσουν στο Ιράκ. Η διεθνής πίεση μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις οδήγησε στη μείωση των ποινών. Στη Βρετανία πολλές γυναίκες μετανάστριες κατέφυγαν εκεί από την Αφρική για να γλιτώσουν τη στρατιωτική θητεία και τον εξευτελισμό που αυτή συνεπάγεται για μια γυναίκα: μόνο που το να αποφύγεις τη στράτευση δεν αναγνωρίζεται ως λόγος για τη χορήγηση ασύλου. Μία ακόμη σιωπηλή ιστορία είναι αυτή των βιασμών στο στρατό: το κίνημα αναπτύχθηκε κυρίως στις ΗΠΑ αποκαλύπτοντας τους βιασμούς όχι μόνον γυναικών, αλλά και αντρών και τη θεσμική τους απόκρυψη, δίνοντας στη δημοσιότητα μία λίστα με τους μεγαλύτερους βιαστές στις ΗΠΑ που ήταν όλοι τους στρατιωτικοί.